Het grote herfstoverzicht (1919-2019)

Langzaam maar zeker kruipen we weer richting het volgende seizoen, de weerkundige herfst! Terwijl sommige mensen er naar uitkijken doen andere dat helemaal niet, toch heeft de herfst vaak nog wat voor iedereen te bieden. Het kan zeker nog zomers worden, maar de winter kan in november ook al een speldenprikje uitdelen, dit gebeurt helaas voor de kou en winterliefhebbers niet vaak meer. In dit artikel ga ik wat dieper in op het seizoen de herfst over de afgelopen 100 jaar in De Bilt en zal ik aan de hand van grafieken die ik gemaakt heb de trend die de herfst ons laat zien duidelijk maken. Ik ga onder andere in op de temperatuur,zomerse/vorstdagen,tropische/ijsdagen,warmte/koudegetal,neerslag,wind en tot slot de zonuren in de herfst. Temperatuur Als we kijken naar de temperatuur in de herfst van 1919-2019 zien we hier ook net als in andere seizoenen een opwarming optreden zowel in de gemiddelde temperatuur, de gemiddelde maximum temperatuur en de gemiddelde minimum temperatuur. (zie afbeelding) Het huidig langjarig gemiddelde ligt momenteel op 10,6°C, maar daar gaan we vooral de laatste jaren regelmatig ruim overheen. De uitschieter was het jaar 2006 met een gemiddelde herfsttemperatuur van 13,6°C en een gemiddeld maximum van 17,5°C was de herfst dat jaar extreem zacht.

De opwarming van de herfs heeft vanzelfsprekend ook een effect op het aantal vorstdagen/ijsdagen in de herfst die nemen in rap tempo af. (zie grafieken hieronder) Opvallend is de hoeveelheid ijsdagen in 1993 namelijk 5. Ijsdagen zijn sind 2010 niet meer voorgekomen in de herfst op het hoofdstation De Bilt. Opvallend genoeg is het aantal zomerse dagen in de herfst de afgelopen 100 jaar niet extreem toegenomen, we zien slechts een licht stijgende lijn. In de herfst van 1949 zagen we voor het eerst een tropische dag in De Bilt in de herfst, het duurde echter nog tot 1991 voor we een tweede tropische dag konden noteren in de herfst. De hittegolf die op sommige stations werd genoteerd in september 2016 leverde in De Bilt 2 tropische dagen op, maar dus geen hittegolf op het hoofdstation.

We zien de opwarming ook terug in de hoeveelheid warmte/koudepunten die we kunnen noteren in de herfst de afgelopen 100 jaar. Opnieuw springt de herfst van 1993 eruit met het koudegetal, namelijk meer dan 30, we zouden er tegenwoordig jaloers op zijn in de winter! Maar de laatste jaren heeft de herfst bijna geen bijdrage geleverd aan het koudegetal, het warmtegetal daarentegen die haalt wel steeds meer punten in de herfst met als topper de zeer warme herfst van 2006.

Neerslag. Over het algemeen is de herfst over de laatste 100 jaar natter geworden.(zie grafiek) Mogelijke verklaring hiervoor is de hogere temperatuur, en een hogere luchttemperatuur kan meer vocht bevatten.Een extreme uitschieter in neerslag zien we in de herfst van 1998 toen viel er in de Bilt 468mm. Op sommige plaatsen viel nog meer en was er overlast door overstromingen. 1998 was in het geheel al een zeer nat jaar met in de Bilt 1240mm neerslag tegenover 760 mm normaal. Verder valt 1953 op, dit was de enige herfst in de afgelopen 100 jaar dat de neerslagduur hoger was dan het aantal mm, gemiddeld gezien dus een lage neerslagintensiteit.

Wind De wind heb ik bekeken in de periode van 1951-2019 i.v.m. de beschikbaarheid van data. We zien dat de gemiddelde windsnelheid in de loop van de jaren licht is gedaald, maar dat de wind wel iets vaker uit de ZW hoek is gaan waaien. Ook is er een mooi verband met het jaar 1993 te zien, namelijk dat de wind maar ongeveer 10 procent van de tijd uit de warme ZW hoek waaide en dat jaar had maar liefst 5 ijsdagen in de herfst en kon meer dan 30 koudepunten noteren in de herfst!

Zonuren Het aantal zonuren in de herfst is de afgelopen 100 jaar toegenomen.(zie grafiek) het langjarig gemiddelde ligt op 320 uur zon in de herfst en daar gaan we de laatste jaren vooral flink overheen. In 2018 was de herfst record zonnig met 457 uur zon. gemiddeld scheen de zon in Nederland 464 uur, het hoogste aantal zonuren had Westdorpe met 494 en het minst zonnig was Wijk aan Zee met 417 uur zon wat nog steeds ruim meer dan normaal is.

We kunnen concluderen dat ook de herfst stevig aan het opwarmen is en dat we daarom ook het aantal vorstdagen/ijsdagen ook afneemt in de herfst.We zien wel dat de mogelijkheden tot tropische dagen in de herfst groter worden. Wat betreft de wind zien we dat de wind iets vaker uit het Zuid-Westen waait maar gemiddeld gezien iets minder krachtig is. Neerslag is ook toegenomen in de afgelopen 100 jaar, maar wat waarschijnlijk bij veel mensen een hoop goed maakt zijn de zonuren, want ook die nemen toe in de herfst! Thomas Goedhart 21-8-2020 bron:Wetterzentrale.de en KNMI